LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CÁC THẾ HỆ CHẤT TẨY RỬA
Thời nay chất tẩy rửa có vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống của con người. Từ việc lau dọn nhà cửa, rửa bát, giặt giũ hay đến những vấn đề trong công nghiệp đều phải dùng chất tẩy rửa. Tuy nhiên, còn rất nhiều người tiêu dùng chưa hiểu rõ hoàn toàn về lịch sử ra đời và sử dụng sản phẩm tẩy rửa sinh học an toàn. Trong bài viết này Tiến sĩ Trịnh Xuân Đức hy vong rằng có thể cung cấp tất cả những kiến thức cơ bản về chất tẩy rửa.
Thế hệ chất tẩy rửa thứ nhất – XÀ PHÒNG
Xà phòng thế hệ thứ nhất là loại xà phòng được sản xuất từ chất béo động vật hoặc thực vật kết hợp với dung dịch kiềm. Loại xà phòng này được phát minh từ rất lâu đời, có thể bắt nguồn từ thời cổ đại, khoảng 6000 năm trước Công nguyên. Theo truyền thuyết, xà phòng được phát minh một cách tình cờ ở Babylon. Người ta thường hiến tế động vật tại các đền thờ. Sau khi các nghi lễ hiến tế kết thúc, mưa thường sẽ cuốn trôi mỡ động vật và tro củi xuống sông. Người dân Babylon nhận thấy rằng, khi tắm rửa trong sông, họ cảm thấy da sạch hơn. Sau đó, người Babylon bắt đầu nghiên cứu và tìm ra cách kết hợp mỡ động vật với tro củi để tạo ra một chất có khả năng làm sạch. Loại chất này được gọi là "sapo", có nghĩa là "xà phòng" trong tiếng Latinh. Xà phòng được sử dụng rộng rãi ở Hy Lạp và một số vùng dân tộc ở Bắc Phi từ khoảng 4000 năm trước Công nguyên. Người Hy Lạp thường sử dụng xà phòng để tắm rửa, giặt quần áo và làm sạch vết bẩn. Xà phòng bắt đầu được sử dụng ở châu Âu từ khoảng thế kỷ thứ 1. Tuy nhiên, xà phòng thời kỳ này vẫn còn khá thô sơ và chưa được phổ biến rộng rãi. Từ thế kỷ 19, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, công nghệ sản xuất xà phòng đã có những bước tiến đáng kể. Người ta đã tìm ra cách thay thế nước tro bằng các dung dịch kiềm, như natri hydroxide (NaOH) hoặc kali hydroxide (KOH). Điều này giúp cho quá trình sản xuất xà phòng trở nên đơn giản và hiệu quả hơn.
Ngoài ra, người ta cũng bắt đầu thay thế mỡ động vật bằng dầu thực vật, như dầu ô liu, dầu cọ, dầu dừa,... Điều này giúp cho xà phòng trở nên an toàn hơn cho sức khỏe và thân thiện hơn với môi trường.
Thế hệ chất tẩy rửa thứ hai – HOÁ CHẤT TỔNG HỢP
Lịch sử phát triển của hóa chất tổng hợp thế hệ thứ hai trong lĩnh vực chất tẩy rửa xuất phát từ một khám phá quan trọng của nhà hóa học người Bỉ Reichle vào năm 1913. Ông đã thành công trong việc tổng hợp chất tẩy rửa Natrixetil-Sunfonat, mở ra kỷ nguyên mới với sự xuất hiện của chất tẩy rửa thế hệ thứ hai - sản phẩm được tạo ra từ các hợp chất tổng hợp mà không chứa chất béo.
Chất tẩy rửa tổng hợp mang lại nhiều lợi ích so với xà phòng truyền thống. Trong số đó, khả năng tẩy rửa của chúng vượt trội, có khả năng loại bỏ các vết bẩn khó như dầu mỡ và bẩn hữu cơ một cách hiệu quả hơn so với xà phòng. Sự tạo bọt tốt hơn là một đặc điểm quan trọng khác, giúp quá trình giặt giũ trở nên dễ dàng hơn và không bị ảnh hưởng bởi nước cứng, vấn đề thường gặp khi sử dụng xà phòng.
Chất tẩy rửa tổng hợp đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường và phát triển mạnh mẽ, chiếm đến 90% nhu cầu tẩy rửa như giặt giũ, vệ sinh cá nhân và vệ sinh công nghiệp.
Tuy nhiên, như bất kỳ sản phẩm nào khác, chất tẩy rửa tổng hợp cũng không tránh khỏi nhược điểm. Việc khó phân hủy sinh học của các hợp chất tổng hợp đã tạo ra vấn đề ô nhiễm môi trường. Hơn nữa, một số chất tẩy rửa tổng hợp có thể gây hại cho sức khỏe người sử dụng, đặc biệt là đối với trẻ em và phụ nữ mang thai.
Đối mặt với thách thức về ô nhiễm môi trường và sức khỏe, các nhà nghiên cứu đang tích cực nghiên cứu và phát triển các loại chất tẩy rửa tổng hợp thân thiện với môi trường và sức khỏe hơn. Xu hướng phát triển trong tương lai bao gồm việc sử dụng các chất tẩy rửa có nguồn gốc từ thiên nhiên, như từ thực vật và khoáng chất, giúp chúng dễ phân hủy sinh học và an toàn hơn. Ngoài ra, việc sử dụng các chất phụ gia có thể tăng cường khả năng phân hủy sinh học của chất tẩy rửa tổng hợp, giảm thiểu tác động tiêu cực đối với môi trường.
Thế hệ chất tẩy rửa thứ ba - ENZYME
Thế hệ chất tẩy rửa thứ ba đang mở ra một kỷ nguyên mới với sự xuất hiện của chất tẩy rửa enzyme. Trước đó, thế hệ đầu tiên của chất tẩy rửa là xà phòng, được tạo ra từ chất béo động vật hoặc thực vật phối hợp với dung dịch kiềm. Thế hệ thứ hai là chất tẩy rửa tổng hợp, sản xuất từ các hợp chất tổng hợp không chứa chất béo. Tuy nhiên, cả hai loại này đều mang theo nhược điểm riêng của mình.
Xà phòng dễ cứng lại trong nước cứng, tạo khó khăn cho quá trình giặt giũ, trong khi chất tẩy rửa tổng hợp khó phân hủy sinh học, dẫn đến ô nhiễm môi trường. Đáp ứng với những thách thức này, thế hệ thứ ba của chất tẩy rửa đã xuất hiện với tinh thần đổi mới - chất tẩy rửa enzyme.
Enzyme, là chất xúc tác sinh học có khả năng thúc đẩy các phản ứng hóa học mà không tự tiêu hao, được tìm thấy ở mọi loại sinh vật từ vi khuẩn, nấm, động vật đến thực vật. Cơ chế hoạt động của chất tẩy rửa enzyme dựa trên việc phân giải các chất bẩn thành các chất đơn giản, dễ hòa tan trong nước. Mỗi loại enzyme có khả năng phân giải một loại chất bẩn nhất định, ví dụ như enzyme amylase có thể phân giải tinh bột, enzyme lipase có thể phân giải dầu mỡ, và enzyme protease có thể phân giải protein.
Chất tẩy rửa enzyme không chỉ hiệu quả trong việc làm sạch các vết bẩn cứng đầu mà còn có nhiều ưu điểm vượt trội so với các loại chất tẩy rửa truyền thống. Chúng không gây ô nhiễm môi trường do khả năng phân hủy sinh học hoàn toàn và an toàn cho sức khỏe con người vì chúng là chất tự nhiên.
Chất tẩy rửa enzyme đang mở ra một tương lai hứa hẹn, có tiềm năng thay thế các chất tẩy rửa truyền thống, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Trong trào lưu của thế kỷ 21, chúng đang trở thành xu hướng toàn cầu, với nhiều quốc gia đầu tư nghiên cứu và phát triển chất tẩy rửa enzyme.
Chất tẩy rửa sinh học Botanic Enzyme
Tại Việt Nam, mặc dù đã có một số doanh nghiệp bắt đầu nghiên cứu và sản xuất chất tẩy rửa enzyme, ngành công nghiệp này vẫn đang ở giai đoạn sơ khai. Để phát triển ngành công nghiệp sản xuất chất tẩy rửa enzyme ở Việt Nam, sự đầu tư từ các doanh nghiệp, sự hỗ trợ từ các cơ quan nghiên cứu và sự quan tâm của người tiêu dùng là quan trọng. Chỉ khi đó, chất tẩy rửa enzyme có thể thực sự trở thành một phần quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng cuộc sống.